Bank spółdzielczy to bank będący spółdzielnią, co oznacza, że w pierwszej kolejności jest to bank (instytucja zaufania publicznego), a następnie spółdzielnia. Właścicielami takich banków są spółdzielcy. Najistotniejszą władzą tego rodzaju banku jest walne zgromadzenie, na którym każdy spółdzielca (udziałowiec) ma możliwość oddania jednego głosu, liczba udziałów jest bez znaczenia.
W celu stania się udziałowcem banku spółdzielczego, należy wpłacić niedużą sumę, która będzie zasilać kapitały własne banku. Spółdzielcom przypada prawo do udziału w zysku banku. Banki spółdzielcze są spółdzielniami, które prowadzą działalność bankową. W związku z tym podstawą prawną ich organizacji jest prawo spółdzielcze z dnia 16 września 1982 r. (a także ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku „o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających”, zwana również ustawą „milenijną”), które określa, że spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym w interesie swoich członków wspólną działalność gospodarczą na zasadach rozrachunku gospodarczego i mogącym prowadzić także na ich rzecz działalność społeczną i oświatowo-kulturalną. Z takiego określenia celu działalności spółdzielni wynika, że nadrzędny cel banku spółdzielczego jest różny od celów działalności banków w formie spółek akcyjnych czy przedsiębiorstwa państwowego, które dążą przede wszystkim do maksymalizacji zysku. W banku spółdzielczym maksymalizacja zysku powinna być jedynie środkiem do realizacji celów członków spółdzielni.
Struktura organizacyjna banku spółdzielczego.
- Walne zgromadzenie – posiada funkcje właścicielskie, podejmuje kluczowe decyzje.
- Rada Nadzorcza – kontroluje i nadzoruje działalność spółdzielni, powinna składać się co najmniej z 5 osób, które są członkami banku spółdzielczego.
- Zarząd - reprezentuje spółdzielnię na zewnątrz oraz zarządza jej działalnością.
Została ona oparta na rozwiązaniach, jakie przyjęte zostały dla spółdzielni. Prawodawca nie ustala ani w Prawie bankowym ani ustawie o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, jakie organy powinny być organami banków spółdzielczych, dlatego zastosowanie mają tu przepisy ustawy o prawie spółdzielczym.
Łączenie banków spółdzielczych.
W dzisiejszych czasach, gdy konkurencja na rynku usług bankowych jest coraz większa, banki spółdzielcze muszą dążyć do umocnienia swojej pozycji rynkowej. Łączenie banków spółdzielczych ma miejsce wówczas, gdy jeden bank spółdzielczy przejmuje drugi bank spółdzielczy i bank przejmowany przestaje istnieć.
Ten model połączenia regulowany jest przez Prawo spółdzielcze, które przewiduje, że połączyć się mogą dwie spółdzielnie, z których jedna traci osobowość prawną i zostaje wykreślona z KRS, a druga (przejmująca) nadal prowadzi swoją działalność w rozszerzonym składzie i powiększonym majątku. Przyczyny zjednoczenia się banków spółdzielczych są takie same jak w przypadku innych banków, a mianowicie pokonanie powstałych problemów finansowych, oraz stworzenie większej i mocniejszej finansowo struktury bankowej, zdolnej do umacniania swojej pozycji rynkowej, ale także odpornej na zagrożenia.