Stopa referencyjna to rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku. Operacje te polegają na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych, z reguły ok. 7-dniowych, bonów pieniężnych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi płynnościowej w sektorze bankowym.
Wysokość stopy referencyjnej wpływa na poziom WIBOR-u, który stanowi podstawę oprocentowania kapitału obcego. Jedna z podstawowych stóp procentowych ustalanych w Polsce przez Radę Polityki Pieniężnej, stopa referencyjna NBP ustalana jest od 6 lutego 1998r. Podstawowe narzędzia polityki pieniężnej stosowane przez NBP to operacje otwartego rynku, operacje depozytowo- kredytowe i utrzymanie rezerwy obowiązkowej. Bank centralny stosuje ww. metody w cel realizacji przyjętych założeń polityki pieniężnej. Głównym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Analizując kształtowanie się średniej rocznej stopy referencyjnej NBP, można zauważyć okres w którym stopa procentowa była obniżana ( 2000- 2003) wraz z okresem kiedy stopa referencyjna była w miarę stabilna ( 3,5- 6% ). Miało to miejsce w latach 2004- 2009. W 2011 st0-a –procentowa wzrosła nieznacznie, a następnie stopniowo malała aż do 2015 roku gdzie kształtowała się na poziomie 1,5%. Ustalane przez Redę Polityki Pieniężnej ( RPP) dla transakcji realizowanych z bankami komercyjnymi, określa się je jako podstawowy instrument polityki pieniężnej realizowane przez bank centralny w Polsce to NBP. Poziom tych podstawowych stóp procentowych wpływa na wysokość oprocentowania transakcji realizowanych na rynku depozytowo-kredytowym, również na oprocentowanie transakcji banków komercyjnych osobami fizycznymi również z przedsiębiorstwami, Wzrost tych stóp procentowych powoduje wzrost wszystkich pozostałych stóp procentowych, które dotyczą transakcji finansowych w gospodarce. Stopy procentowe ustalane przez RPP mają duży wpływ na sferę realną gospodarki. Spadek stóp procentowych powoduje ożywienie gospodarki, odwrotnie natomiast jest przy ich wzroście. Bank centralny może wpływać na wielkość obiegu pieniężnego, zatrudnienie, produkcję i stopę inflacji poprzez zmiany poziomu stóp procentowych.
Istota stóp procentowych:
- stopa procentowa to cena pieniądza i wyznacznik wartości pieniądza w czasie,
- zmiany stóp procentowych wynikają z rodzaju prowadzonej polityki pieniężnej przez NBP,
- podstawowy instrument polityki pieniężnej
- określa koszt pozyskania depozytów prze banki
- określa także wysokość odsetek, które musi zapłacić pożyczkobiorca swojemu pożyczkodawcy( wierzycielowi). Innymi słowy jest to koszt skorzystania z kredytu
- określa dochód banku z tytułu udzielenia kredytów i nabytych papierów dłużnych
- ustalenie przez bank centralny bądź banki komercyjne.