Jest to urządzenie wyposażone w czytnik paska magnetycznego umieszczonego na karcie, umożliwiającego dokonywanie różnych operacji bankowych przy użyciu kart płatniczych.
Wykorzystywany jest głównie do wypłaty pieniędzy, choć daje również możliwość wykonywania innych operacji, jak na przykład wpłata pieniędzy (wpłatomat) na rachunki w każdym banku, przelew środków na inny rachunek, otwieranie lub likwidacja zlecenia stałego, zmiana terminu i kwoty zlecenia stałego, otwieranie lub likwidowanie lokaty, sprawdzenie stanu konta itp. Bankomat służy przede wszystkim do podejmowania pieniędzy w gotówce z rachunku typu ROR lub a'vista przy pomocy karty lub kodu. Pierwszy na świecie bankomat został uruchomiony w latach 60 przez First Pensylwania Bank w Stanach Zjednoczonych. W Polsce pierwszy bankomat został zainstalowany w 1990 roku przez bank Pekao SA. Początkowo bankomaty były zainstalowane w środku w bankach i były dostępne podczas godzin otwarcia banku. Teraz bankomaty są instalowane na zewnątrz banku i są dostępne dla klientów przez całą dobę. Bankomaty są wyposażone w kasety nominałowe, zawierające banknoty przeznaczone do wypłaty lub pochodzące z wpłat, oraz kasety zrzutowe przeznaczone na banknoty uszkodzone, nieodebrane przez klienta lub odrzucone przez moduł gotówkowy.
Popularne rodzaje bankomatów:
- CD (Cash Dispenser) – urządzenia monofunkcyjne służące tylko do wypłaty gotówki.
- ATM (Automated Teller Machine) – urządzenia wielofunkcyjne, za pomocą których można, oprócz wypłacania gotówki, wpłacić gotówkę, złożyć w bankomacie polecenie przelewu, wypłacić monety, dokonać wydruku stanu konta lub historii dokonanych operacji itp.
- Cash Recycler – bankomaty posiadające moduł gotówki umożliwiający wypłaty i wpłaty banknotów w zamkniętym cyklu.
- Wpłatomaty – urządzenia pozwalające na pobieranie i rozpoznanie gotówki, a następnie jej zdeponowanie wewnątrz urządzenia.
- Bankomaty bezgotówkowe – urządzenia pozwalające na pobieranie kuponu z kodem kreskowym lub kodem QR. Jest to kupon o równowartości określonej kwoty, który można zrealizować w wybranych sklepach.