Umowa pożyczki jest to umowa, w ramach której pożyczkodawca oddaje na własność pożyczkobiorcy pieniądze bądź rzeczy oznaczone co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się do oddania tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy( tego samego gatunku i jakości ) po upływie ustalonego w umowie czasu.
Umowa taka jest jedyną z najbardziej popularnych umów w obrocie gospodarczym. Jest jednocześnie podstawową i najprostszą czynnością kredytową. W codziennym obrocie pojęcia użyczenie oraz pożyczka mogą być stosowane zamiennie, co może zamazywać fakt, że są odmiennymi instytucjami prawa. Dającemu pożyczkę, zgodnie z art.721KC przysługuje specyficzne uprawnienie, którego celem jest ochrona interesów majątkowych. Mianowicie, może on odstąpić od umowy i odmówić wydania jej przedmiotu, chyba że wiedział bądź z łatwością mógł dowiedzieć się o złym tani majątkowym kontrahenta. Ten rodzaj prewencji przed wątpliwym zwrotem pożyczki ma uchronić dającego pożyczkę od problemów związanych z procesowym dochodzeniem roszczeń i w końcu egzekucją. Jeżeli mimo złego stanu majątkowego biorącego pożyczkę doszło do realizacji umowy, dający pożyczkę może skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 458 KC, może mianowicie żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin, jeżeli jego kontrahent stał się niewypłacalny bądź w skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność zabezpieczenie pożyczki uległego znacznemu zmniejszeniu. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie został przez strony w umowie oznaczony. Dłużnik obowiązany jest ją zwrócić w ciągu sześciu tygodni od wypowiedzenia dokonanego przez dającego pożyczkę art. 723 KC. Gdyby okazało się, że rzeczy otrzymane prze biorącego pożyczkę mają wady, wtenczas dający ma obowiązek naprawić szkody, jakie wyrządził biorącemu przez to, iż pomimo że wiedział o wadach, nie zawiadomił go o ich istnieniu. Okolicznością wyłączającą powstanie powyższego obowiązku jest sytuacja, w której biorący mógł z łatwością owe wady zauważyć.
W stosunku do użyczenia umowa pożyczki wykazuje następujące różnice:
- biorący pożyczkę staje się właścicielem rzeczy lub pieniędzy będących jej przedmiotem, a nie jedynie- jak przy użyczeniu używającym je. Eliminuje to z przepisów dotyczących pożyczki postanowienia dotyczące sposobu korzystania z rzeczy, jej ewentualnego zużycia czy poczynienia na nią nakładów. Zobowiązany z tytułu użyczenia zobowiązany jest do zwrotu tej samej rzeczy, natomiast jeśli biorący pożyczkę tylko do zachowania wartości pieniędzy lub ilości i jakości rzeczy oznaczonych co do gatunku
- użyczenie jest mocą ustawy umową bezpłatną( art.710KC), natomiast jeśli zawarcie postanowień o wynagrodzeniu dla dającego pożyczkę ( np. w postaci odsetek ) jest jak najbardziej dopuszczalne.