Ocena zdolności kredytowej polega na analizie możliwości wywiązania się kredytowych z przyszłych zobowiązań. Analiza jest dokonywana przez przyznaniem kredytu.
Ocena zdolności kredytowej dokonywana jest w oparciu o dokumenty formalnoprawne i dane ekonomiczno - finansowe dostarczane przez klienta i zebrane przez sam bank. Dokumenty potrzebne do oceny zdolności kredytowej są różne zależnie od tego czy kredytobiorcą jest osoba fizyczna czy podmiot gospodarczy. Osoby fizyczne zazwyczaj muszą przedstawić dokumenty potwierdzające ich tożsamość, wysokość osiągniętych dochodów, oświadczenia o zaświadczenia o posiadaniu lub nie innych zobowiązań kredytowych i wywiązaniu się ze zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego i ZUS. Natomiast przedsiębiorstwa przedstawiają dokumenty rejestracyjne, bilans, sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, rachunek zysków i strat, zaświadczenia o wywiązywaniu się ze zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego oraz ZUS itp. Rodzaj oraz ilość wymaganych dokumentów zależy też od metody badania zdolności kredytowej przyjętej przez konkretny bank. Praktycznie każdy bank przyjmuje własne rozwiązania w tym zakresie. Ramy postępowania w czasie analizy zdolności kredytowej są wyznaczone przez przepisy prawa. W Polsce nadzór nad działalnością banków i ich polityką kredytową sprawuje NBP i Komisja Nadzoru Bankowego.
Do najważniejszych czynników wpływających na zdolność kredytową zalicza się:
- Wysokość dochodów do dyspozycji osoby ubiegającej się o kredyt,
- aktualne obciążenia i zobowiązania kredytowe,
- rodzaj oraz wysokość kredytu,
- źródła oraz systematyczność uzyskiwania dochodów,
- okres kredytowania,
- rodzaj rat ( równe lub malejące ),
- wiek kredytobiorcy,
- dotychczasowa historia kredytowa,
- wysokość wkładu własnego,
- liczba osób w gospodarstwie domowym,
- dodatkowe zabezpieczenia ( m.in. inna należąca do kredytobiorcy nieruchomość).
Ocenę zdolności kredytowej banki dzielą na dwie kategorie formalnoprawną oraz merytoryczną. Pierwsza polega na sprawdzeniu czy wnioskodawca, może zawierzyć umowę kredytową pod względem formalnym. W procesie tym bank zbiera informacje o kredytobiorcy i poddaje je weryfikacji, natomiast merytoryczna zdolność kredytowa polega na ocenieniu przez bank sytuacji ekonomiczno- finansowej kredytobiorcy oraz jakość zabezpieczeń prawnych kredytu. Wyróżniamy także ocenę zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bieżącą i perspektywiczną.
W zależności od wysokości kredytu również czasu współpracy banku z klientem wyróżniamy ocenę zdolności kredytowej:
- Uproszczoną – przeprowadzaną przez bank dla klientów z dłuższym stażem współpracy, gdy kwota kredytu jest niska.
- Perspektywiczna- długoterminowa przeprowadzana jest przez bank przed udzieleniem kredytu długoterminowego. Polega na ocenie tych samych czynników jak w ocenie bieżącej, z tym że dodatkowo ocenie podlega koszt działalności eksploatacyjnej, opłacalność produkcji eksportowej i efektywności inwestycji.