Inflacja bazowa jest ot inflacja CPI ( Indeks Cen Konsumpcyjnych) po uprzednim skorygowaniu koszyka konsumpcyjnego o odpowiednie jego składowe o dużej przypuszczalnie chwiejności cen, będącej efektem wystąpienia różnorakich czynników przejściowych, można by wyliczać bardzo dużo miar inflacji bazowej, z której każda powstałaby w wyniku innej zmiany składu koszyka konsumpcyjnego. Zdaniem indeksu inflacji bazowej dostarczanie jest wiarygodnych informacji inflacyjnych, które są potrzebne do podejmowania bieżących decyzji w prowadzonej polityce monetarnej. Inflacja bazowa jest optymalnym miernikiem inflacji w ogóle, odwołuje się ona do podstawowego, ogólnego ruchu cen, a nie do jego wycinka. Pojęcie inflacji bazowej zostało zaakceptowane przez NBP, który zajmuje się wyznaczaniem tej miary w Polsce w oparciu o dane GUS, zazwyczaj około połowy każdego miesiąca GUS publikuje informacje na temat inflacji wyrażonej za pomocą CPI, a później pracownicy NBP wykorzystując te dane wyznaczają miary inflacji bazowej, są one zamieszczane na stronach internetowych NBP około dwudziestego dnia każdego miesiąca, dane o inflacji bazowej są wykorzystywane również w oficjalnych dokumentach również w prezentowanych raportach o inflacji przez NBP.
Najważniejszymi cechami inflacji bazowej dzięki którym jest przydatnym narzędziem w prowadzeniu polityki pieniężnej poprzez banki centralne:
- Nie podlega okresowym wahaniom,
-bywa pomocna w zidentyfikowaniu źródła szoku dotykającego gospodarkę,
- nie jest wrażliwa na przejściowe szoki,
- przybliża średnio oraz długookresowy trend wzrostu cen towarów oraz usług konsumpcyjnych w gospodarce,
- jej miary charakteryzują się na ogół mniejszą zmiennością w czasie niż wskaźniki inflacji CPI,
- jej zmiany umożliwiają określenie jaki wpływ ma prowadzona polityka pieniężna na inflację.
Miary inflacji bazowej wykorzystywane są do oceny średnio oraz długookresowego trendu wzrostu ogólnego poziomu cen. Istnieje wiele wskaźników pomiaru inflacji bazowej, i można wyróżnić co najmniej trzy grupy metod jej pomiaru: metody mechaniczne, metody statystyczne i metody oparte o formalne modele teoretyczne. Od marca roku 2009 Narodowy Bank Polski wylicza oraz publikuje cztery miary inflacji bazowej, spośród których trzy są wyliczane przy pomocy metody mechanicznej, polega ona na wyłączeniu pewnych dóbr ze składu koszyka konsumpcyjnego, jednak jedna za pomocą metody statystycznej.
Wśród miar wyliczanych za pomocą metody mechanicznej możemy wyróżnić :
- Inflacje bazowe po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych z koszyka konsumpcyjnego CPI- usuwane są dobra oraz usługi które charakteryzują się największą zmiennością cen wyliczaną za pomocą odchylenia standardowego,
- inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych z koszyka CPI- wyłączane są ceny dóbr oraz usług, nie są one kształtowane przez mechanizm rynkowy, jednak przez różnorakie instytucje rządowe, samorządowe oraz inne,
- instytucja bazowa po wyłączeniu cen energii oraz żywności z koszyka CPI- wyłączane są produkty, które charakteryzują się dużą wrażliwością na wewnętrzne oraz zewnętrzne szoki podażowe, szczególnie chodzi tutaj o żywność, napoje bezalkoholowe, paliwa silnikowe, energię elektryczną, centralne ogrzewanie, gaz, opał również ciepłą wodę,
- 15% średnia obcięta- miarą inflacji bazowej obliczanej za pomocą metod statystycznych jest tzw. 15% średnia obcięta wylicza się ją jako średnią ważną zgodnie z metodologią stosowaną do obliczania wskaźnika CPI.