Teoria portfelowa została opracowana przez amerykańskiego ekonomistę Harry’ego Markowitza, scharakteryzował on po raz pierwszy inwestycje kapitałowe poprzez dwa następujące czynniki: oczekiwaną stopę zwrotu oraz odchylenie standardowe jako miarę ryzyka inwestycji. Model zaproponowany przez Markowitza bazuje na założeniu, iż rynki kapitałowe są efektywne w sensie informacyjnym a celem inwestorów jest maksymalizowanie stopy zwrotu w odniesieniu do ponoszonego ryzyka inwestycyjnego. Założenie efektywności rynków sprowadza się w praktyce do traktowania rynków kapitałowych jako doskonale konkurencyjnych, na których z jednakowym skutkiem mogą działać inwestorzy instytucjonalni oraz indywidualni, natomiast informacje docierają do wszystkich na równych zasadach i w tym samym czasie.
Główne założenia modelu Markowitza:
- szacunki inwestorów dotyczące ryzyka są proporcjonalne do rozkładu oczekiwanych stóp zwrotu
- stopa zwrotu z inwestycji odzwierciedla osiągnięte z niej dochody a inwestorzy znają rozkład prawdopodobieństwa osiągnięcia danych stóp zwrotu
- inwestorzy podejmują minimalne ryzyko przy danej stopie zwrotu, natomiast przy danym stopniu ryzyka skłaniają się do projekt o największej rentowości ( M. Szrama , 2010, s. 90)
- inwestorzy opierają swoje decyzje na dwóch parametrach funkcji rozkładu prawdopodobieństwa, na spodziewanej stopie zwrotu oraz prawdopodobnie jej osiągnięcia.
Portfel efektywny:
W wyniku prawidłowo przeprowadzonej dywersyfikacji można osiągnąć portfel, którego ryzyko jest niższe niż ryzyko poszczególnych jego składników, oczekiwana stopa zwrotu z portfela jest natomiast nie większa niż stopa zwrot z aktywu o niższej stopie i nie większa niż stopa zwrotu aktywu o wyższej stopie zwrotu. Z teorii Markowitza wynika, że istnieje duża ilość portfeli papierów wartościowych o założonej stopie dochodu, jednak tylko jeden z nich daje minimalne ryzyko, podobnie istnieje duża ilość portfeli o założonym poziomie ryzyka, ale tylko jeden posiada maksymalną oczekiwaną stopę zwrotu dla tej wielkości ryzyka, dlatego ważnym terminem jest tzw. portfel efektywny, czyli taki, dla którego nie istnieje inny portfel o tej samej oczekiwanej stopie zysku oraz mniejszym ryzyku oraz taki, dla którego nie istnieje inny portfel o tym samym ryzyku oraz większej oczekiwanej stopie zysku racjonalnego inwestora jest według Markowitza wybór portfela efektywnego.
Typy portfeli
- portfele rynkowe- na celu mają maksymalne obniżenie ryzyka i podniesienie efektywności inwestowania
-portfele optymalne- znajdują się na granicy opłacalności, posiadają największy zysk względny w stosunku do ryzyka, portfele te posiadają najmniejsze ryzyko względne odnoszone do zysku.
- portfele krytyczne- charakteryzują się tym iż przyrost zysku wiąże się z szybszym przyrostem ryzyka
- portfele minimalnego ryzyka- preferowane przez inwestorów, kierujących się chęcią zachowania bezpieczeństwa, to portfele o najmniejszym globalnym ryzyku, niemożliwe jest jeszcze większe jego zminimalizowane, ponieważ wynika to z zasad samej gry na giełdzie. Portfele minimalnego ryzyka są często wykorzystywane poprzez fundusze emerytalne
- petrele agresywne- to preferowane przez inwestorów agresywnych oraz spekulantów, są obarczone dużym stopniem ryzyka ale mogą przynosić wysoką stopę zwrotu, charakteryzuje je to, iż przejście do innego portfela agresywnego, który posiada wyższy poziom minimalnego akceptowanego zysku, związane jest to z większym wzrostem ryzyka niż wzrost zysku
- portfele zachowawcze- są najbardziej pożądane przez inwestorów ostrożnych, są obarczone niskim ryzykiem w związku z czym przynoszą niezbyt wysoki zysk. Charakteryzuje je również to, iż przejście do innego portfela zachowawczego, który posiada wyższy poziom minimalnego akceptowanego zysku, związane jest z mniejszym wzrostem ryzyka niż wzrost zysku.