Podatek to jedno z podstawowych pojęć i instytucji finansowych łączących w sobie elementy prawne i ekonomiczne. W nauce prawa definiowany jest jako publicznoprawne świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, nieodpłatnym i bezzwrotnym, świadczone na rzecz związku publicznoprawnego (państwa lub jednostki samorządu terytorialnego). Podatek musi wynikać z aktu prawnego rangi ustawowej. (wg. "Podstawy finansów i prawa podatkowego" red. Andrzej Drwiłło). Przymusowość oznacza konieczność ponoszenia nałożonych obciążeń podatkowych, egzekwowanie tego obowiązku jest zabezpieczone stosowaniem przez państwo przymusu, nawet w drodze siły fizycznej. Nieodpłatność oznacza, że nie występuje tutaj cecha wzajemności, podatnik nie otrzymuje nic w zamian za zapłacenie podatku. Ani organ pobierający podatek, ani państwo nie są zobowiązani do żadnego świadczenia ekwiwalentnego. Wszelkie wydatkowanie środków pochodzących z podatków, nawet nastawione na korzyść obywateli, nie jest bezpośrednio związane z żadnym konkretnym zobowiązaniem podatkowym. Bezzwrotność oznacza definitywne przejście własności środków z podatnika na właściwy związek publiczno-prawny.

Co to jest podatek?

Podatek z perspektywy zarządzania trzeba zawsze traktować jako dodatkowy koszt. Rozróżniać należy płatnika podatku od osoby rzeczywiście nim obciążonej. Płatnikiem jest ten, na którym na podstawie ustawy ciąży obowiązek dokonania wpłaty określonej kwoty na rachunek odpowiedniego związku publiczno-prawnego. Nie oznacza to jednak, że ponosi ten ciężar kosztem własnych środków. W znacznej większości przypadków zostaje on w ostateczności przeniesiony na końcowego klienta, ponieważ zwiększenie obciążeń podatkowych nie wpływa na rentowność poszczególnych etapów wytwarzania i oferowania końcowego produktu. Każdy pośrednik czy dostawca dąży do tego, żeby zachować swoją marżę niezależnie od stopnia opodatkowania produktów czy surowców.

Z punktu widzenia zarządzania koszt podatku to nie tylko koszt wynikający z kwoty samego zobowiązania podatkowego. Dodatkowo generowanym kosztem jest zapłacenie za pracę ludziom odpowiedzialnym za ustalenie podstawy opodatkowania, a co za tym idzie kwoty podatku. Nie dotyczy to podatków, w których kształt zobowiązania podatkowego jest ustalany w drodze decyzji administracyjnej przez odpowiedni organ. Kolejnym kosztem jest oszacowanie wysokości przyszłych kwot podatków, co jest niezbędne do przygotowania planu finansowego. Wreszcie - trzeba skalkulować koszty na honoraria dla doradców podatkowych (nota bene jest to dobrze zarabiająca grupa zawodowa) z oszczędnościami na podatkach, które są oni w stanie zagwarantować.